مساله توسعه نامتوازن جغرافیایی به معنای تمرکز رونق و توسعه اقتصادی در کلانشهر اصلی از یک سو، و محرومیت و انزوای مناطق حاشیه‌ای کشور از سوی دیگر، مقوله ای است که از حدود ۶۰ سال پیش در این کشور به جا مانده است. این روند را بازتاب فضایی سیاستهای توسعه برونزا ـ به عنوان مرحله‌ای از پویش نظام سرمایه‌داری ـ می‌دانند. روند توسعه نامتوازن در ابتدا با ظهور یک مزیت قابل توجه در یک منطقه و یا حمایت جانبدارانه دولتی از یک شهر خاص آغاز می‌گردد. این رانت، موجب سرازیر شدن منابع و در نتیجه تمرکز برخی فعالیتها در منطقه مذکور می‌شود. اما در ادامه، همین تمرکز فعالیتها و جمعیت، منابع بیشتری را جهت اداره آن منطقه طلب می‌کند. افزایش تمرکز منابع نیز مجددا منجر به تمرکز بیشتر فعالیتها و جمعیت در مرکز می‌گردد و این دور باطل تکرار می‌گردد. به طوری که پس از قوام یافتن این چرخه، حتی در صورت حذف عامل محرک اولیه نیز ممکن است روند تمرکزگرایی ادامه یابد.
می‌توان مساله تمرکز را هم از بعد اثرات آن بر مرکز ( از جنبه‌های زیست‌محیطی، اجتماعی، مدیریتی و…) بررسی کرد و هم از بعد اثرات آن بر کل کشور مورد کنکاش قرار داد. از آنجا که حالت دوم، دید جامع‌تری را به ما ارائه می‌دهد و نیز در تحقیقات مشابه، کمتر این بعد مورد توجه قرار گرفته است، ما در این گزارش تاثیر تمرکز بر کلیت اقتصاد کشور را مبنای تحلیل خود قرار می‌دهیم.
همچنین به منظور دستیابی به درک صحیح از واقعیت تمرکز در کشور می‌بایست از نگاه نقطه‌ای به شهر تهران اجتناب کرده و منطقه شهری تهران را به عنوان یک کل واحد مورد بررسی قرار دهیم. لذا در این گزارش، نه شهر تهران بلکه منطقه شهری تهران (شامل محدوده فعلی استانهای تهران و البرز) تحت نام “مرکز”، به عنوان واحد تحلیل مدنظر قرار گرفته است.بر این مبنا در این گزارش، محورهای ذیل مورد بررسی قرار می‌گیرد:
۱- آیا روند تمرکز به سمت تهران در آینده ادامه خواهد داشت یا دوره تمرکزگرایی در ایران رو به پایان است؟
۲- تاثیر روند تمرکز بر رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی در کشور چگونه است؟
۳- ابعاد اصلی و مساله‌دار تمرکز در تهران کدامند؟ به عبارت دیگر، کدام یک از بخشهای اقتصادی و گروههای فعالیتی در تهران دارای تمرکز نامتناسب بوده و روند تمرکز آنها می‌بایست کنترل یا معکوس گردد؟
۴- چه علل و عواملی به ادامه تمرکزگرایی در ابعاد مساله‌دار تمرکز کمک می‌کند و برای مهار هر یک از این ابعاد، چه رویکردی باید در پیش گرفته شود.
