شبکه کانون های تفکر ایران (ایتان) با ارسال نامه‌ای به نمایندگان مجلس شورای اسلامی موضوع «بررسی مجدد لایحه اعطای تابعیت به فرزندان مادر ایرانی» را مورد واکاوی قرار داده است. متن کامل این نامه در ادامه آمده است:
نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی
با سلام و احترام؛
یکی از آسیب‌های اجتماعی حال حاضر کشور، بی‌هویتی شمار زیادی از کودکان و نوجوانان در مناطق حاشیه‌ای و محروم است که خود به‌تنهایی، پیشران گسترش سایر آسیب‌های بزرگ‌تر مثل فقر است. نبود دسترسی به مدارک هویتی موجب محرومیت از «تحصیل»، «کسب‌وکار»، «تبادلات مالی» و «مالکیت» در قشری محروم در جامعه می‌گردد که اجازه نمی‌دهد افراد بی‌هویت با تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی خود، از چاه فقر خارج شوند و متعاقباً، هر سیاست فقرزدایی را نسبت به آنان بی‌اثر می‌کند.
این کودکان و نوجوانان که حاصل ازدواج مادران ایرانی با پدران غیر ایرانی ساکن ایران هستند، به هر دلیل نه تابعیت پدر غیر ایرانی خود را دارند و نه تابعیت مادر ایرانی را و این پدیده موجب محرومیت آنان از داشتن مدارک هویتی می‌گردد که به‌مرورزمان، «سندرم بی‌هویتی» را به نسل‌های بعد از خود منتقل کرده و منجر به تشکیل «خرده جوامع فقیر» و «فقر قبیله‌ای» در مناطق حاشیه‌ای و محروم در کشور می‌شود.
تشکیل حجم انبوهی از جمعیت بی‌هویت در مناطق مختلف کشور نشان می‌دهد قوانین و سازوکارهای اداری موجود، در برابر این مسئله کارآمدی لازم را نداشته‌اند و اقدام اخیر وزارت رفاه در ارائه لایحه تعیین تکلیف فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان غیر ایرانی، گامی روبه‌جلو برای رفع این معضل اداری در کشور است.
فقدان مدارک هویتی فردی به‌تدریج منجر به ایجاد روحیه نبود تعلق ملی در افراد خواهد شد که در صورت رسیدگی نکردن، موجب سوق دادن این افراد به دام حرکات ضد امنیتی در کشور خواهد شد. به‌علاوه بهره‌مندی از مدارک هویتی موجب خواهد شد هر فردی در بستر زیرساخت ارتباطی کشور حضورداشته باشد، قابل‌شناسایی و دسترسی شود.
در لایحه اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی برای ساماندهی افراد مذکور راهکارهای قابل دفاعی پیش‌بینی‌شده و شبکه کانون‌های تفکر ایران نیز پیش‌تر طی نامه‌ای به نمایندگان محترم حمایت خود را از محور اصلی این لایحه اعلام کرده بود اما این لایحه در مسیر تصویب با متمم‌ها و تبصره‌هایی همراه شده که موجب تأخیر در به نتیجه رسیدن آن و به حاشیه رفتن اصل موضوع و حل مسئله کودکان بی‌هویت در کشور شده است؛ بنابراین دستگاه‌های سیاست گذاری کشور برای تسریع در رسیدگی به این موضوع لازم است موارد ذیل را مدنظر قرار دهند:
- موضوع این لایحه اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان بی تابعیت حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان غیر ایرانی در خاک ایران است. فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان غیر ایرانی در خارج خاک ایران دارای تابعیت پدر غیر ایرانی خود هستند و نیازی به دریافت تابعیت دوم ندارند.
- تکلیف دستگاه‌های اجرایی به اعطای اقامت به پدران غیر ایرانی، موجب می‌شود در برخی از موارد برای افرادی که قانون کشور را زیر پا گذاشته و با ارتکاب جرم وارد خاک کشور شده‌اند، تشویق قانونی در نظر گرفته شود که مغایر با منطق قانون‌گذاری است. بعلاوه افرادی که به‌طور قانونی وارد کشور شده باشند مشکلی برای تمدید اقامت خود نخواهند داشت.
- رسیدگی به امور موالید خانوارهای مهاجر غیر ایرانی ساکن ایران (موضوع تبصره 2 ماده‌واحده)، علی‌رغم اینکه یک ضرورت است، موضوع لایحه تعیین تکلیف تابعیت فرزندان مادران ایرانی نیست و باید ذیل قوانین مهاجرت در کنار سایر انواع مهاجرت به‌صورت جامع بررسی و رسیدگی گردد.
بنابراین پیشنهاد می‌گردد لایحه به‌صورت ذیل اصلاح شود:
ماده‌واحده: به فرزندان فاقد تابعیت حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان غیر ایرانی متولد خاک ایران، در زیر سن مسئولیت کیفری به درخواست مادر ایرانی تابعیت ایرانی اعطا می‌گردد. به فرزندان حاصل از این ازدواج‌ها در بالای سن مسئولیت کیفری به‌شرط نداشتن سوءسابقه امنیتی با تأیید مراجع امنیتی کشور تابعیت ایرانی اعطا می‌گردد.
تبصره ۱- درصورتی‌که پدر و یا مادر متقاضی در قید حیات نبوده و یا در دسترس نباشند، در صورت ابهام در احراز نسب متقاضی، احراز نسب با دادگاه صالح می‌باشد.
