در قسمت های اول و دوم یادداشت های گرمایش خورشیدی، روند جهانی گسترش آبگرمکن‌های خورشیدی و مزایای اقتصادی توسعۀ این فناوری بررسی شد. ملاحظه شد که کشورهای توسعه یافته و چندین کشور در حال توسعه به سرمایه‌گذاری در این حوزه توجه ویژه‌ای داشته اند. به علاوه، نشان دادیم توسعۀ این فناوری به لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر است و دولت یا سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری در این بخش منتفع شوند. در این یادداشت جنبه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی گسترش آبگرمکن‌های خورشیدی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• مزیت اشتغال‌زایی توسعه فناوری آبگرمکن‌های خورشیدی
آبگرمکن‌های خورشیدی عموماً بر بام منازل مسکونی و یا ساختمان‌های عمومی و تجاری نصب می‌شوند. به همین دلیل برخلاف برخی از فناوری‌های تجدیدپذیر مثل توربین‌های بادی، توسعۀ آبگرمکن‌های خورشیدی با نصب تعداد زیادی دستگاه در سطح شهرها و روستاها همراه است. از این رو برای واردات، ساخت و تولید قطعات، مونتاژ، بازاریابی و فروش، حمل و نقل، نصب و راه اندازی و تعمیر و نگهداری سیستم‌های نصب شده، طیف وسیعی از مهندسین، تکنسین‌ها و کارگران درگیر می‌شوند. بر اساس تازه ترین آمارهای منتشر شده، در سال ۲۰۱۳ حدود ۶٫۵ میلیون نفر(الف) در سرتاسر دنیا به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم در زمینۀ انرژی‌های تجدیدپذیر مشغول به کار بوده‌اند که از این میزان، سهم حوزۀ آبگرمکن‌های خورشیدی حداقل ۵۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود (ب) [۱، ۲ و ۳].
بر اساس آخرین اطلاعات آژانس بین المللی انرژی، در کشور چین ۲۸۰۰ شرکت سازنده در صنعت گرمایش خورشیدی مشغول به کار هستند. این صنعت حداقل برای ۳۵۰ هزار نفر(الف) ایجاد اشتغال کرده و صادرات سالیانۀ ۲۵۰ میلیون دلاری را برای این کشور به همراه داشته است. در کشور آلمان، ۱۴۵ شرکت سازنده و تامین کنندۀ فعال در زمینۀ گرمایش خورشیدی، توانسته اند گردش مالی به بزرگی ۱ میلیارد یورو در این صنعت ایجاد کنند. صنعت گرمایش خورشیدی در این کشور اشتغال حدوداً ۲۰ هزار نفر را تامین کرده است [۴]. کشور ترکیه نیز که یکی از کشورهای پیشرو در استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی در دنیا محسوب می‌شود و توانسته است با تولید سالیانه حداقل ۷۵۰ هزار متر مربع آبگرمکن خورشیدی طیف وسیعی از متخصصان را در زنجیرۀ تولید تا مصرف مشغول به کار نماید [۵].
• نقش آبگرمکن‌های خورشیدی در کاهش آلاینده‌های درون‌شهری
گسترش آبگرمکن‌های خورشیدی می‌تواند علاوه بر جلوگیری از مصرف بیهودۀ انرژی و در نتیجه افزایش عمر منابع انرژی فسیلی، نقش به‌سزایی در کاهش آلودگی زیست محیطی ایفا کند. از آنجا که در فصل‌های سرد سال مصرف گاز شهرها به طور محسوس افزایش می‌یابد و وارونگی هوا نیز مشکل آلودگی را تشدید می‌کند، توجه به استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی اهمیت دوچندان می‌یابد. هر آبگرمکن خورشیدی به طور متوسط در طول سال از انتشار ۹۶۰ کیلوگرم دی‌اکسید کربن در هوا جلوگیری می‌کند [۶]. اگر فرض کنیم هر خانواده در کشور یک دستگاه آبگرمکن خورشیدی داشته باشد، در طول سال می‌توان از انتشار ۲۰ میلیون تن دی‌اکسید کربن در هوای شهرها و مناطق مسکونی جلوگیری کرد. این در حالی است که برخی فعالیت‌های مرتبط با کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، از جمله افزایش بازده نیروگاه‌ها و یا استفاده از توربین‌های بادی، صرفاً در کاهش آلاینده‌های هوا در حومۀ شهرها موثر هستند و به طور مستقیم در کاهش آلودگی هوای شهرها و مناطق مسکونی نقشی ندارند.
با توجه به در دسترس بودن فناوری آبگرمکن‌های خورشیدی و مزایای اجتماعی و زیست‌محیطی آن، لازم است سیاست‌گذاران عرصۀ انرژی و همچنین اصحاب فرهنگ و رسانه، به گسترش این فناوری نوین در کشور توجه ویژه داشته باشند. امید است با استفاده از این فناوری، هدررفت سوخت‌های فسیلی در تامین آب گرم مصرفی کاهش یابد.
پی نوشت:
الف) بدون احتساب حوزۀ برقابی
ب) برخی منابع آمار بسیار متفاوتی ارائه کرده اند. به عنوان مثال وزارت منابع انسانی و امنیت اجتماعی چین، فقط در این کشور، ۸۰۰ هزار نفر را در حوزۀ آبگرمکن‌های خورشیدی شاغل دانسته است. برای اطلاعات بیشتر به مرجع [۱] مراجعه کنید.
منابع:
۱- Renewable Energy and Jobs Annual Review (2014), IRENA.
۲- Renewable Energy and Job (2013), IRENA.
۳- Global Status Report (2013), REN21.
۴- http://www.iea-shc.org/country-status-reports.
۵- https://energypedia.info/wiki/Turkey_Energy_Situation.
۶- Solar heat world-wide (2013 edition), IEA.
