در قسمت اول اين گزارشات، خلاصه‌اي از سخنان آقايان حجه‌الاسلام هاشمي رفسنجاني و دكتر داوري ارائه شد. در اين قسمت، نظرات دو تن ديگر از سخنرانان به طور خلاصه بيان شده است:
دكتر بهرامي، دانشيار دانشگاه صنعتي اميركبير و رئيس پژوهشكدة فناوريهاي نو
عنوان مقاله: سياستهاي راهبردي ابزاري براي ساختن آينده
فرآيند تصميم‌سازيو تصميم‌گيري مهمترين عامل در توسعة پايدار يك كشور است. درك گذشته، فهم حال و مطالعة آينده براي شناسايي فرصتها و چالشها و رسيدن به يك استراتژي بلندمدت ضروري به نظر مي‌رسد.
با توجه به كاهش نرخ رشد جمعيت در ده سال گذشته, توسعة منابع جايگزين انرژي, جهاني سازي فناوري اطلاعات و مخابرات, پيشرفتهاي فزاينده در فناوري زيستي و عواملي از اين دست، مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه اين عوامل, انقلابي عظيم را در زندگي بشر 50 سال آينده فراهم مي‌آورند.
در مورد مزيت امروز در جهان بايد گفت: كشورهايي كه داراي منابع طبيعي غني هستند اغلب به خود اجازه مي‌دهند كه با اظهار عباراتي چون “مزيت نسبي” آرامش پيدا كنند اما در حال حاضر برتري رقابتي يك كشور بيش از آنكه به منابع طبيعي به ارث رسيده و يا ظرفيت موجود صنعتي متكي باشد به مزيت رقابتي تكنولوژيك كشور وابسته است كه تجلي آن را مي‌توان در عرضة محصولاتي نو و با قيمتي ارزان مشاهده نمود.
دكتر بهرامي سپس به بحث ساختار لازم براي تدوين و روزآمد نمودن استراتژي فناوري پرداخته و وجود چنين ساختاري را بسيار ضروري قلمداد مي‌كند:
1. در اندونزي، آژانس ارزيابي و كاربرد فناوري (BPPT) سياستهاي فناوري كشور را ارائه مي‌دهد.
2. در مالزي، شوراي هماهنگي و انتقال فناوري صنعتي، به تقويت زيرساختهاي نهادي و حمايتي فن‌آوري صنعتي مي‌پردازد.
3. در كرة جنوبي، موسسة عالي علوم و فناوري، پيشنهادهاي مربوط به سياستهاي علمي و فناوري را تهيه مي‌كند.
4. در ژاپن آژانس علم و فناوري خط‌مشي‌هاي اساسي جهت حمايت از علم و تكنولوژي را تعيين مي‌كند.
5. در كانادا شوراي ملي تحقيقات (NRC) رهبري تحقيقات دولتي اين كشور را به عهده دارد.
دكتر بهرامي سپس در مورد ساختار مورد نياز كشور جهت تدوين استراتژيهاي جامع توسعه، خصوصيات زير را براي چنين ساختاري لازم ارزيابي مي‌كند:
1. در ارتباط با بالاترين نظام اجرايي مملكت باشد تا بتواند از همكاري كليه سازمانها و وزارتخانه‌ها به سهولت بهره‌مند شود.
2. سياست تحقيق و توسعه و علوم و فناوري را بنيان بگذارد.
3. توانايي آينده‌نگري و شناسايي مستمر فناوري را داشته باشد.
4. توانايي نظارت و هدايت انتقال، اعم از جذب و صدور و بكارگيري فناوري را داشته باشد.
دكتر ثبوتي، عضو فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران
عنوان مقاله: بار فرهنگي دانشها و فناوريهاي نوين
ابن‌خلدون در مقدمه خود عامل تحولات اجتماعي در اقوام مختلف را عصبيت مي‌نامد. عصبيت گونه‌اي آمادگي اجتماعي است كه در يك قوم براي پذيرش يك نظر يا رفتار بوجود مي‌آيد و بصورت آرزوي قومي و ملي براي نيل به تعالي تجلي مي‌كند.
بر اين اساس نكات مهم در مواجهه با پيشرفتهاي تكنولوژيك عبارتند از:
اولا هرگونه تحول تاثيرگذار و همه‌جانبه در شؤونات اجتماعي يك قوم نخست بايد به صورت يك خواست همگاني درآيد.
ثانيا دانشها و فن‌آوريهاي نوين از نظر ارزشهاي فرهنگي و اجتماعي خنثي نيستند.
بكارگيري كارا و مقتصدانه و عاري از تنش از دانش و فناوري نيز در گرو دو شرط است:
اولا جامعه بايد در خلق جهاني تكنولوژي سهيم باشد تا بتواند بر تكنولوژي مسلط شود و در بروز نارساييها بهنگام چاره بيانديشد.
ثانيا بايد الزامات فرهنگي و ارزشي تكنولوژيها را بشناسد و براي كنار آمدن با آنها آماده باشد.
به عنوان نمونه:
1. دارو و درمان نوين باعث سبب رشد سريع جمعيت شده است. از طرف ديگر در جهت كنترل جمعيت تجويز و عملا تحميل شده است كه جوان تا سن بيست و چند الي سي و چند سالگي ازدواج نكند. اما جوانان نيازهايي فطري دارند كه قابل فراموش كردن نيست.
2. مشاركت زن و مرد در محيط‌هاي كاري مختلف لازمة زندگي امروزي است. اين با سنت محصور بودن زن در چارديواري خانه در تعارض است.
3. آموزش همگاني در تمام مقاطع سني، تكثر مكاتب فكري را به دنبال دارد كه جامعه در پذيرش بخشهايي از آن ترديد دارد.
4. تكنولوژيهاي اطلاع‌رساني و ارتباط جمعي، آميختن با فرهنگهاي ديگر و مخصوصا فرهنگهاي غربي را در پي داشته است كه در موارد بسيار، مطلوب جامعة ما نبوده است.
5. دانشها و فناوريهاي جديد از محسوسات سخن مي‌گويند. بر رابطة علت و معلول تاكيد دارند. احكام نهايي خود را با ميزان تطابق آنها با مشاهدات ارزيابي مي‌كنند. نه تنها از جزميت گريزانند بلكه در هر حكمي تشكيك و ترديد را ترجيح مي‌دهند. اينها در معارف سنتي و تاريخي ما مشاهده نمي‌شوند.
اجتماعي كه پذيرش نوآوري و تحمل سنت شكني را ندارد و ترجيح مي‌دهد در چارچوب عادات و آداب مرسوم خود عمل كند مشكل بتواند به خلاقيت علمي و تكنولوژيكي دست يابد ومشكل تر بتواند از تكنولوژي خريداري شده‌اش استفاده مقتصدانه و درست بكند.
