در یادداشت قبل، بخشی از ضرورت‌های گسترش فناوری آبگرمکن خورشیدی توضیح داده شد و بیان گردید که کشورهایی که متوجه هزینه‌های واقعی استفاده از منابع فسیلی هستند، آبگرمکن‌های خورشیدی را به صورت گسترده توسعه داده‌اند. در این یادداشت جنبه‌های اقتصادی استفاده از این فناوری مورد بحث قرار می‌گیرد.
• مقدار صرفه‌جویی در مصرف گاز
بر مبنای مطالعات شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی می‌تواند ۷۰% مصرف گاز مورد نیاز برای گرمایش آب بهداشتی را کاهش دهد و تنها ۳۰% از انرژی لازم برای گرمایش آب توسط سیستم پشتیبان (الکتریکی یا گازی) تامین شود [۱]. بر اساس آمارهای موجود در ترازنامۀ هیدروکربوری در سال ۹۱، مصرف گاز کشور در بخش خانگی ۴۰ میلیارد متر مکعب بوده است که ۲۵% آن سهم گرمایش آب است [۲،۱]. همچنین در بخش عمومی- تجاری، ۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی مصرف شده است که می‌توان فرض کرد ۱۵% آن به گرمایش آب بهداشتی مربوط است*. در صورت کاهش ۷۰ درصدی مصرف گاز با استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی، ظرفیت صرفه‌جویی سالانۀ گاز در بخش‌های خانگی و عمومی- تجاری به ترتیب برابر ۷ و ۰٫۶ میلیارد متر مکعب و در مجموع، ۷٫۶ میلیارد متر مکعب است. با در نظر گرفتن قیمت گاز صادراتی به ترکیه، ارزش این مقدار گاز برابر ۳٫۵ میلیارد دلار معادل ۱۰٫۵ هزار میلیارد تومان است.
شکل ۱- ظرفیت صرفه‌جویی گاز با استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی
• بررسی صرفۀ اقتصادی آبگرمکن‌های خورشیدی
صرفۀ اقتصادی استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی را می‌توان در دو بخش خانگی و تجاری- عمومی به صورت جداگانه بررسی کرد:
۱- بخش خانگی:
بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران [۳]، هم اکنون جمعیت کشور تقریباً ۷۷ میلیون نفر است. این جمعیت در قالب ۲۱ میلیون خانوار، در ۲۰ میلیون واحد مسکونی ساکن هستند. با فرض هزینۀ ۱٫۴ میلیون تومان برای هر آبگرمکن خورشیدی**، مجموع هزینه سرمایه گذاری برای نصب ۲۰ میلیون آبگرمکن خورشیدی در بخش خانگی کشور برابر ۲۸ هزار میلیارد تومان است.
۲- بخش عمومی- تجاری:
از آن جا که در بخش عمومی- تجاری سهم مصرف آب گرم بهداشتی از کل مصرف گاز کمتر از سهم آن در بخش خانگی است، تعداد مورد نیاز آبگرمکن‌های خورشیدی در این بخش را می‌توان برابر ۱٫۵ میلیون تخمین زد. بنابراین برای تامین هزینۀ این بخش ۲ هزار میلیارد تومان سرمایه مورد نیاز است.
بر این اساس در مجموع با نصب ۲۱٫۵ میلیون آبگرمکن خورشیدی و هزینۀ ۳۰ هزار میلیارد تومان، سالیانه ۱۰٫۵ هزار میلیارد تومان در مصرف گاز صرفه‌جویی ایجاد می‌شود. با فرض صادرات گاز صرفه‌جویی شده، اگر دولت هزینۀ آبگرمکن‌های خورشیدی را به طور کامل پرداخت کند، این هزینه در ۳ سال پوشش داده می‌شود و از آن به بعد تا پایان عمر دستگاه (حدود ۱۰ الی ۲۵ سال)، سود حاصل از صرفه‌جویی نصیب دولت می‌شود. البته این در صورتی است که دولت تمامی هزینه را به طور کامل بپردازد؛ حال آنکه اگر دولت تنها بخشی از هزینۀ آّبگرمکن را تامین کند، دورۀ بازگشت سرمایۀ دولت کاهش پیدا می‌کند.
شکل ۲- محاسبات اقتصادی نصب آبگرمکن‌های خورشیدی در سطح ملی
استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی مزایای اقتصادی دیگری نیز برای کشور به همراه می‌آورد:
۱- کاهش مصرف گاز در دو بخش خانگی و عمومی- تجاری، هزینۀ انتقال گاز در شبکۀ پیچیده و طولانی گاز شهری را کم می‌کند.
۲- با افزایش تقاضا برای آبگرمکن‌های خورشیدی و در نتیجه راه‌اندازی کارخانه‌های جدید و افزایش تولید در بازار کشور، قیمت تمام شدۀ این محصول کاهش می‌یابد و صرفۀ اقتصادی حاصل از آن بیشتر می‌شود.
۳- گاز صرفه جویی شده می‌تواند سایر نیازهای کشور را نیز تامین کند. به عنوان نمونه می‌توان از این گاز برای تزریق به میادین نفتی، گازرسانی به نیروگاه‌ها در فصل سرما، ذخیره‌سازی گاز و تامین خوراک پتروشیمی‌های گازی به کار برد.
* لازم به ذکر است که در بخش عمومی- تجاری سهم گرمایش آب نسبت به سایر مصارف گاز، مثل گرمایش فضا، کمتر از بخش خانگی است و به همین دلیل از عدد ۱۵% به جای ۲۵% به عنوان سهم گرمایش آب بهداشتی استفاده شده است.
** در حال حاضر قیمت آبگرمکن‌های ۲۰۰ لیتری لوله خلأ حدود ۱٫۴ میلیون تومان و نوع صفحه تخت شیشه دار با مخزن ۲۰۰ لیتری حدوداً ۲٫۳ میلیون تومان هستند.
منابع:
۱- سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت: http://ifco.ir/building/renew/sunwaterheater.asp
۲- ترازنامۀ هیدروکربوری کشور در سال ۱۳۹۱، موسسه مطالعات بین المللی انرژی و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت
۳- مرکز آمار ایران: www.amar.org.ir
