مقدمه
در بهمن 1396، با استناد به دلایلی نظیر استرس آزمون ورودی و آسیب‌های مترتب بر جداسازی دانش‌آموزان مستعد، حذف مدارس استعدادهای درخشان و نمونه‌دولتی در مقطع متوسطه اول در شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب رسید اما به دلیل مخالفت‌های بسیار به‌ویژه مخالفت شورای عالی انقلاب فرهنگی، حذف مدارس استعدادهای درخشان از مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش خارج شد. بعلاوه مقرر شد مدارس نمونه‌دولتی در مناطق برخوردار حذف شوند و در مناطق کمتر برخوردار بدون برگزاری آزمون ورودی و صرفا مبتنی بر دستورالعمل پذیرش وزارت آموزش و پرورش به فعالیت خود ادامه دهند.
تحلیل نابسامانیِ شیوه‌ی پذیرش مدارس متوسطه اول استعدادهای درخشان
5 مرداد 1397 آزمون ورودی مدارس استعدادهای درخشان برگزار شد. اصلی‌ترین مشکل آن انطباق کامل سوالات آن با تست هوش معروفی به نام «ریون» بود. تکراری و در دسترس بودن این آزمون عملا اعتبار نتایج آن را مخدوش ساخت.
نابسامانی به وجود آمده ریشه در «پافشاری بر تغییر شتاب زدۀ شیوۀ پذیرش مدارس» و «واگذاری طراحی آزمون به نهاد غیرتخصصی (سازمان آموزش و پرورش استثنایی)» است. با توجه به تکراری و در دسترس بودن آزمونِ برگزار شده سه گزاره قطعی وجود دارد؛ 1- افرادی که در این آزمون حداقلی از نمره را کسب نکنند، قطعا استعدادبرتر نیستند، 2- تمامی کسانی که نمره مناسبی کسب کرده‌اند الزاما استعداد برتر نیستند، 3- در میان افرادی که حداقلی از نمره را کسب کرده‌اند، نمره بهتر الزاما به معنای استعداد بیشتر نیست.
تحلیل نابسامانیِ شیوه‌ی پذیرش مدارس متوسطه اول نمونه‌دولتی
بر اساس مصوبۀ شورای عالی آموزش و پرورش، وزارت آموزش و پرورش مکلف شد دستورالعمل پذیرش مدارس نمونه‌دولتی را اعلام نماید. این مصوبه اگر چه ابلاغ شده اما به صورت رسمی منتشر نشده است. بر اساس اظهارنظر برخی مسئولین، معیار پذیرش دانش‌آموزان در این مدارس، داشتن نمرات خیلی خوب در مقطع پنجم و ششم و نیز مجموعه فعالیت‌هایی است نظیر: حفظ قرآن، کسب رتبه در مسابقات قرآن، عترت و نماز، مسابقات فرهنگی و هنری، جشنواره‌های مختلف و مسابقات ورزشی، تالیف کتاب یا ثبت اختراع، عضویت در تشکل‌های دانش‌آموزی. علاوه بر این، برای فرزاندان خانواده‌هایی نظیر فرهنگیان و خیرین مدرسه ساز امتیازاتی در نظر گرفته شده است.
شاخص‌های پذیرش در مدارس نمونه‌دولتی دو مشکل عمده دارد؛ 1- فاقد عینیت و شفافیت برای امتیازدهی و گزینش دانش‌آموزان است. 2- بخشی از آنها، بی ارتباط با فلسفه وجودی مدارس نمونه‌دولتی یعنی ارائه خدمات آموزشی باکیفیت به دانش آموزان مستعد محروم است. در واقع نه ارتباطی با مستعد بودن دارد و نه ارتباطی با محرومیت. این دو مشکل در عمل فساد و بی‌عدالتی در پذیرش را ایجاد می‌نماید.
بروز این نابسامانی در شیوه پذیرش مدارس نمونه‌دولتی ریشه در «عدم درک صحیح از ماهیت مدارس نمونه‌دولتی»، «شتاب‌زدگی در تغییر شیوۀ پذیرش مدارس» و «اصرار بر پذیرش بدون آزمون» دارد.
راه حل پیشنهادی برای رفع نابسامانی‌های فوق
راه حل رفع نابسامانی در پذیرش مدارس استعدادهای درخشان آن است که آزمون برگزار شده با در نظر گرفتن حد نصابی به عنوان مرحله نخست پذیرش لحاظ شود. سپس با اعلام بخشی از متقاضیان به عنوان پذیرفته شدگان مرحله اول، آزمون استاندارد دیگری با هدف «غربالگری ثانویه» برگزار شود. بدیهی است برگزاری این آزمون دوم و اعلام نتایج آن باید حداکثر تا 15 شهریورماه صورت پذیرد تا عملاً امکان ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس استعدادهای درخشان، قبل از شروع سال تحصیلی وجود داشته باشد.
به منظور رفع نابسامانی در پذیرش مدارس نمونه‌دولتی نیز، با توجه به ماهیت مشابه این مدارس و مدارس استعدادهای درخشان، منطقی است پذیرش در این مدارس کاملا مشابه با مدارس استعدادهای درخشان و از طریق آزمون آن مدارس انجام شود. لازم به ذکر است شورای عالی آموزش و پرورش، پذیرش مشترک مدارس نمونه‌دولتی و استعدادهای درخشان از طریق آزمون واحد را برای مقطع متوسطه دوم به رسمیت شمرده است. همچنین با توجه به ماموریت اصلی مدارس نمونه‌دولتی که توجه به مستعدین محروم است، در این مدارس نباید برای هیچ قشری به جز اقشار محروم سهمیه ویژه‌ای در نظر گرفته شود. برای سال جاری نیز با توجه به اینکه اجرای این پیشنهاد با محدودیت‌هایی مواجه است، پیشنهاد اصلی آن است که تنها ملاک‌های علمی نظیر نمره دانش‌آموزان در سال پنجم و ششم و مصاحبه علمی با دانش‌آموزان معیار پذیرش قرار گیرد و استناد به دیگر معیارهای بی‌ارتباط با فلسفه‌ی وجودی این مدارس ممنوع اعلام شود.
فایل کامل پیشنهاد سیاستی را میتوانید از لینک زیر دانلود نمایید.
